Nafaka Verilemeyecek Haller

genel olarak bir yardım türüdür. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) dört tür nafaka düzenlenmiştir. Bunlar tedbir, iştirak, yoksulluk ve yardım nafakasıdır. Bunlardan eş ile ilgili olan nafaka, tedbir ve yoksulluk nafakasıdır. Eşlerin müşterek çocuklarıyla ilgili olan nafaka, iştirak nafakasıdır. Müşterek çocuklara ek, kişinin üstsoyu ve kardeşlerini ilgilendiren nafaka türü de yardım nafakasıdır.

Her tür nafaka bakımından nafakanın verilmeyeceği haller bulunmaktadır. Bu hallerin her bir somut olayda ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir. Bahsi geçen değerlendirmenin yapılabilmesi için bir avukattan hukukî destek alınmasında yarar bulunmaktadır.

Boşanma Davasında Kadın Hangi Hallerde Nafaka Alamaz?

Tedbir nafakası, boşanma veya ayrılık davası sürerken mahkemece resen, tarafların yalnızca maddi durumlarına bakılarak oluşabilecek, yaşam standardı bozukluklarının engellenebilmesi amacıyla düzenlenen hukukî bir kurumdur. Bu nafaka türünün işletilmesi, maddi durumların gerektirdiği hallerde gündeme gelir. Örneğin, maddi durumu yetersiz olan ve boşanma davası ile yaşam standartlarında bozulma meydana gelen kadın lehine, iş sahibi ve maddi durumu iyi olan eşin dava sürecinde nafaka ödemesinde bulunmasıdır.

Yoksulluk nafakası, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olan eşe, diğer eşin yardım etmesine ilişkin düzenlenmiş olan nafaka türüdür. Tabii nafaka ödeyecek olan eşin de nafaka ödeme gücünün bulunması ve boşanmada yoksulluğa düşen eşe göre daha fazla kusurlu olması gerekmektedir.

Yoksulluk nafakasının alınamayacağı haller, yoksul olan eşin ölmesi veya hakkında gaiplik kararı verilmesi veya yoksulluğunun ortadan kalkması veya bir başkasıyla evlenmesidir.

İştirak nafakası, boşanma veya ayrılık davası nihayetinde velayeti kendisine verilmeyen eş tarafından müşterek çocuklar lehine ödenen yardım türüdür.

Bu nafaka türünün ortadan kalkabilmesi için nafaka ödeyen ebeveynin veya çocuğun ölmesi, çocuğun ergin olması, çocuğun evlenmesi gerekmektedir. Çocuk ergin olmuş fakat eğitim hayatına devam ediyorsa nafaka ortadan kalkmayacaktır.

Yardım nafakası, boşanma veya ayrılık davası ile ilgili değil aile hukukunda genel olarak düzenlenen bir yardım türüdür. Düzenlemeye göre kişinin yardım etmemesi nedeniyle üstsoy, altsoy veya kardeşinin yoksulluğa düşecek olması durumunda nafaka verilmesi bir yükümlülüktür.

Yardım nafakasının verilmesindeki başlıca amaç, nafaka alacaklısının yoksulluğa düşmemesidir. Bu neden ötürü nafaka alacaklısının yoksulluğunun ortadan kalkması durumunda bu nafaka ortadan kalkacaktır. Zaten yoksul olmayan nafaka alacaklısı lehine yardım nafakasına da hükmedilmeyecektir.

Erkek Hangi Hallerde Nafaka Ödememe Hakkına Sahiptir?

Nafaka ödenmesini talep etme hakkı mahkeme tarafından re’sen dikkate alınabileceği gibi tarafların talebi üzerine de değerlendirilebilir. Bu durum nafakanın türüne göre değişiklik göstermektedir.

Erkek hangi hallerde nafaka ödememe hakkına sahiptir sorusunun yanıtı, her bir nafaka türü bakımından değişiklik gösterir çünkü her bir nafaka birbirinden gerek amaç gerek taraflar açısından farklıdır.

Tedbir nafakası TMK m.169’da düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre hâkimin alacağı geçici önlemler boşanma veya ayrılık davası süresince geçerlidir. Davanın kesinleşmesinden sonraki süreçte tedbir nafakasının ödenmesi gerekmez. Fakat mahkeme tedbir nafakasını yani geçici önlemi sürekli bir önleme çevirebilir. Bu durumda oluşan yeni duruma uygun olarak ödemelerin yapılmasına devam edilmesi gerekmektedir.

Yoksulluk nafakası, tedbir nafakasının aksine boşanmadan sonra hükmedilen bir nafaka türüdür. Yoksulluk nafakası uygulamada en sık rastlanan nafakadır. Nafaka ödememe hakkı aşağıdaki hallerde doğmaktadır:

• Nafaka kararı verilirken mahkemenin yanıltılmasına neden olunmuşsa ve mahkeme bu yanılsama ile karar vermişse ve sonradan bu karar geçersiz hale getirilmediyse,
• Yoksul olan eşin boşanmaya neden olan olaylarda diğer eşe nazaran daha fazla kusurlu olması durumunda,
• Nafaka alacaklısı eşin bir başkasıyla evlenmesiyle,
• Nafaka alacaklısı eşin haysiyetsiz yaşam sürmesi durumunda,
• Nafaka alacaklısı eşin evli olmayıp fakat fiilen evliymiş gibi bir başkası ile yaşaması durumunda,
• Nafaka süreye bağlanmışsa sürenin bitmesiyle,
• Yoksul eşin yoksulluğunun ortadan kalkması durumunda.

İştirak nafakası, müşterek çocuklar lehine ödenen bir yardım nafakasıdır. Her ne kadar açık bir düzenleme bulunmasa da hukukun genel ilkeleri uyarınca müşterek çocuğun nafaka borçlusu ebeveynine yönelik hayata kast, yaralama gibi eylemleri iştirak nafakasının ödenmemesi hakkının doğumuna neden olabilmektedir. Diğer haller ise boşanma davasında kadın hangi hallerde nafaka alamaz başlığı altında ilgili paragrafta açıklanmaktadır.

Yardım nafakası, yoksulluk nafakası gibi yoksulluk hallerde ödenmesine karar verilen bir nafaka türüdür. Fakat bu nafaka türünde eşten ziyade ve boşanmanın dışında, altsoy ve üstsoy ve kardeşlere ödenen bir yardım gündeme gelmektedir. Yardım nafakasını ödememe hakkı, nafaka alacaklısının yoksulluktan kurtulması, yine iştirak nafakasındaki hukukun genel ilkelerinden çıkarılacak sonuçların doğması durumunda vuku bulmaktadır.

Bu bölümde açıkladığımız hallerde kadın nafaka alamaz. Fakat bununla birlikte erkek lehine nafaka ödenmesine karar verilmişse erkek bu hallerde nafaka alamaz.

Hangi Şartlarda Nafaka Verilmez?

Nafaka kararı mahkeme tarafından verilir. Mahkeme nafaka kararını verirken TMK’daki ilgili düzenlemelerdeki koşulları incelemekle yükümlüdür. Her bir nafaka bakımından koşullar farklılık göstermektedir.
Nafaka kararı verilmesinde aranan koşulların karar verildiği sırada birlikte bulunması gerekmektedir. Bunlar şöyledir:
Tedbir nafakası kararını mahkeme re’sen aldığı ve somut duruma göre karar verdiği için TMK m.169’daki hususların aranması ve hâkimin kanaatinin geçici önlem almak için yeterli düzeyde olması gerekmektedir. Elbette bu durumda da boşanma avukatı hukukî desteği ile hâkimin kanaatini güçlendirici noktalara değinilmelidir. Ayrıca hâkimin taktir ettiği tedbir nafakasının arttırılması için de talepte bulunulması mümkündür.

Nafaka alacaklısı eşin yoksul durumda olması, yoksulluk nafakasında bulunması gereken başlıca koşuldur. Yargı kararlarına göre yoksulluk, yeme, barınma ve sağlık, ulaşım ve kültürel aktivitelerle maddi varlığın geliştirilmesini sağlamak için zorunlu ve gerekli yaşam giderlerinin karşılanması amacıyla yeterli gelirin olmamasıdır. Yoksulluk nafakasına karar verilebilmesi için:

• Evliliğin sona ermesi,
• Eşlerden birinin talepte bulunması (Eş, bu taleple birlikte nafakanın süresiz olarak kendi lehine ödenmesini isteyebilir fakat mahkeme bu taleple bağlı değildir, süreli nafaka ödenmesine karar verebilir.),
• Talepte bulunan eşin boşanmaya sebep olan olaylarda kusursuz veya diğer eşe göre daha az kusurlu olması,
• Talepte bulunan eşin boşanma ile yoksulluğa düşecek olması veya düşme tehlikesinde olması,
• Karar verilen nafaka miktarının nafaka ödeyecek olan eşin maddi gelirleri ile orantılı olması gerekmektedir.
• Bu koşulların olmadığı durumda nafaka verilmez.

İştirak nafakası, müşterek çocuk varsa hâkim tarafından resen dikkate alınıp karar verilen bir nafaka türüdür. Yoksulluğa düşülmüş olması gibi bir koşul aranmamaktadır.

Nafakanın Kaldırılması Nasıl Talep Edilir?

Nafakanın kaldırılması, nafaka borçlusunun ölümü dışında diğer nafakayı kaldıran nedenler doğduğunda talep edilebilir. Nafaka borçlusunun ölümünde nafaka kendiliğinden ortadan kalkar.

Nafakanın kaldırılması, nafaka borçlusu tarafından herhangi bir dava açma süresine bağlı olmaksızın, her zaman, nafaka alacaklısının yerleşim yeri aile mahkemelerinden talep edilebilir.

Mahkeme kararı olmadan nafakanın ödenmesinin ortadan kalkması ancak ölüm halinde mümkündür. Yani nafaka borçlusu, nafaka borcundan ölüm dışında ancak mahkeme kararıyla kurtulabilir.

Nafaka borçlusu nafaka alınmayacak haller doğması durumunda boşanma avukatı hukukî desteği ile nafakanın kaldırılması davası açabilir.