Evlat Edinme ve Evlat Edinme Şartları

Türk Hukukunda soy bağı, kural olarak doğumla kurulur. Fakat tanıma, babalık davası gibi soy bağı kurulmasına ilişkin düzenlemeler de bulunmaktadır. Bunların dışında soy bağının kurulması, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 305 vd. maddeleri uyarınca evlat edinme suretiyle de olabilir.

Evlat Edinme Nedir?

Evlat edinme, bir kişinin biyolojik ebeveyni dışındaki kimse tarafından yasal olarak kabul edilmesi anlamına gelir. Bu işlemle evlat edinmeyi kabul eden kişi ve evlat edinilen kişi arasında yasal bir bağ oluşur. Bu bağ ile, biyolojik ebeveynliğin doğurduğu bütün yasal sonuçlar doğmuş olur.

Evlat edinme, kişilerin kendi çocukları olmadığı veya olamadığı durumlarda, terk edilmiş bir çocuğun veya ihmalkâr ebeveynlerin varlığı halinde, çocuğun güvende, sevgi dolu ve düzenli bir aile ortamında büyümesini sağlamak üzere gerçekleştirilen bir hukuki işlemdir.

Evlat Edinme Şartları

Evlat edinme şartları nelerdir sorusunun yanıtı, evlat edinen ve evlat edinilenin konumlarına göre değişiklik göstermektedir. Şartlar, evlat edinenin evli olup olmadığı, evlat edinilenin yaşı gibi hususlara göre değişiklik göstermektedir.

Evlat edinme için genel olarak şartlar;

• Yaşı küçük bir çocuğun olması
• Evlat edinen tarafından küçüğün 1 yıl bakılmış ve eğitilmiş olması
• Evlat edinmenin küçüğün yararına olması
• Evlat edinen kişinin varsa diğer çocuklarının yararları, hakkaniyete uygun olarak zedelenmemesi şeklindedir.

Küçükten kasıt, kişinin 18 yaşını henüz doldurmamış olmasıdır. Fakat kişi eğer mahkeme kararıyla veya evlenme yoluyla ergin olmuşsa, küçükten bahsedilemez. Bu durumda erginlerin evlat edinilmesine ilişkin hükümlere başvurulması gerekecektir.

Evlat edinen kişinin çocukları varsa, evlat edinme ile bu çocukların menfaatlerinin hakkaniyete uygun olarak korunması gerekmektedir. Çünkü evlat edinme işlemi ile, evlat edinilen küçük ve evlat edinen kişi arasında yasal mirasçılık ilişkisi dahil, kan hısımlığının sonuçları olan her türlü yasal sonuç gündeme gelecektir.

Küçüklerin Evlat Edinilmesine İlişkin Şartlar

Evlat Edinmenin Genel Şartları

• Evlat edinecek kişinin, küçüğe en az 1 yıl bakmış ve eğitmiş olması gerekmektedir. Bu bakım barınma, gıda, sevgi ve şefkat gösterilmesi gibi şeyleri içermektedir. Eğitim ise okul eğitimini ve yaşamaya dair eğitimi içermektedir.
• Evlat edinme küçüğün yararına olmalıdır. Yani küçüğün yüksek menfaati düşünülür, eğer uygunsa işlem yapılır.
• Evlat edinenin çocukları varsa, hakkaniyete uygun biçimde onların menfaatlerinin korunması gerekmektedir. Şöyle ki burada optimal bir denge kurulmalıdır. Evlat edinme işlemi ile, ebeveynin yasal mirasçılarının artması gibi konularda çocukların elbette menfaatleri olumsuz etkilenecektir. Fakat bu etkinin optimal düzeyde olması halinde bu şart sağlanmış olacaktır.

Evlat Edinenler Açısından Şartlar

• Evlat edinmek isteyen kişi evli ise, eşlerin, en az 5 yıldır evli olması veya 30 yaşını doldurmuş olmaları gerekmektedir. Eşler yalnızca birlikte evlat edinebilirler. Evlilik olmadığı durumda, birlikte evlat edinme söz konusu olmaz. Eşler 5 yıldır evli değillerse, eşlerden birinin en az 30 yaşını doldurmuş olması durumunda evlat edinebilirler. (TMK m.306)
• Evli kişiler tek başlarına evlat edinmesi mümkündür ancak bu bazı koşullara bağlanmıştır. Eş tek başına evlat edinmek istiyorsa, diğer eşin sürekli şekilde ayırt etme gücünün olmadığını veya eşinin asgari 2 yıldır nerede yaşadığını bilmediğini veya mahkeme kararıyla ortaya çıkmış asgari 2 yıllık bir ayrılığın ortada olduğunu ispat etmek zorundadır (TMK m.307). Evlat edinmek isteyen eş, diğer eşin nerede yaşadığını bilmiyorsa, bunun tespiti için süreci başlatmasının ardından boşanma davası açmalıdır.
• Eşlerden biri diğer eşin çocuğunu evlat edinebilir. Bunun için evliliğin en az 2 yıldır sürüyor olması veya evlat edinmek isteyen kişinin 30 yaşını doldurmuş olması gerekmektedir. (TMK m.306)
• Evli olmayan kişiler de evlat edinebilir. Bu durumda evlat edinen kişinin 30 yaşını doldurmuş olması aranır. (TMK m.307)
• Evlat edinen kişinin ayırt etme gücünün olması gerekir.

Evlatlık Açısından Şartlar

• Evlat edinilenin doğumunun üzerinden asgari 6 hafta geçmiş olması gerekmektedir.
• Evlat edinilen kişi ile evlat edinen arasında asgari 18 yaş olması gerekmektedir.
• Eğer küçük ayırt etme gücüne sahipse, evlat edinme işlemi için rızası bulunmalıdır.
• Küçük vesayet altındaysa, vesayet makamının izniyle evlat edinilebilir. Bu durumda küçüğün rızası aranmaz.
• Eğer evlat edinilecek küçüğün anne ve babası biliniyorsa, evlat edinme işlemi için anne-babanın rızası olmalıdır. Eşler ayrı ve küçüğün velayeti eşlerden birinde olsa dahi her iki ebeveynin rıza olması gerekmektedir. Küçüğün anne-babasının kim olduğu veya uzun süredir nerede olduğu bilinmiyorsa veya anne-babasının sürekli ayırt etme gücü yoksa, anne-baba küçüğe yönelik ebeveynlik yükümlülüklerini yerine getirmiyorsa anne-baba rızası aranmaz. Anne-baba rıza verdikten sonraki 6 hafta içerisinde rızalarını geri alabilirler. Ancak tekrar rıza vermeleri durumunda bu rızalarını geri alamazlar.

Evlat Edinme Nasıl Olur?

Evlat edinme sürecine, Türk vatandaşı olup Türkiye’de ikamet eden kişilerin bulundukları ildeki Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne veya E-Devlet üzerinden başlanılabilir. Yurt dışında ikamet edenler bulundukları ülkenin devletlerarası evlat edinme makamlarına başvurarak süreci başlatabilir.

Fiziken yapılan başvuruların şahsen ve bir dilekçeyle yapılması gerekmektedir. Eşlerin birlikte evlat edinmesi durumunda her iki eşin başvuruda hazır bulunması gerekmektedir.

Başvuru için gerekli belgeler kurum tarafından evlat edinmek isteyen kişiden istenir. Belgelerin titizlikle hazırlanıp kuruma 2 ay içerisinde teslim edilmesi, sürecin daha hızlı işlemesine yarar sağlayacaktır.

Kurum incelemesinin olumlu olmasının ardından evlat edinme davası açılması gerekir.
Bu dava evlat edinenin veya edinenlerden birinin yerleşim yeri Aile Mahkemesinde açılır. Aile Mahkemesi olmayan hallerde davanın Asliye Hukuk Mahkemesinde açılması gerekir.

Kurum sosyal inceleme neticesinde olumsuz bir karar verdiyse evlat edinmek isteyen kişi avukat yardımı ile karara karşı itiraz yollarına başvurabilir.

Evlat edinme sürecinde Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı görevlileri, sosyal incelemesi çalışması, küçüğün menfaatlerine yönelik uyum araştırmaları gibi sürecin sağlıklı bir şekilde sonuçlanabilmesi için araştırmalar yapar hazırladığı sosyal inceleme raporuna göre de evlat edinme işlemine ilişkin görüşünü belirlemiş olur.

Mahkeme evlat edinme işlemine yönelik kararında Bakanlığın raporunu, süreci, evlat edinmek isteyenle evlat edinilmek isteyenin durumlarını inceleyerek nihai sonucu açıklar.

Kimler Evlat Edinemez?

Evlat edinme koşullarını sağlamayan kişiler evlat edinemezler. Fakat bunların yanında, evlat edinmek isteyen kişinin yaşam tarzı, sağlık sorunları, küçüklere karşı davranış ve tutumları, küçüğe refah içerisinde ve şefkatli bir yaşam sunup sunamayacağı gibi faktörler evlat edinme işlemini etkiler.

Bunlara örnek olarak; kişinin sürekli evin dışında olması, iş dışındaki kişilere zaman ayıramayacak derecede yoğun bir çalışma temposunun olması, sağlık sorunlarının fazla olması, cezaevinde olması, maddi yetersizliklerinin olması verilebilir.

Evlat Edinmede Yaş Sınırı Var mı?

• Evlat edinmede evlat edinen kişi eğer tek başına evlat ediniyorsa, 30 yaşını doldurmuş olmalıdır.
• Evli bir çiftin evlat edinmesinde ise eşlerin 5 yıldır evli olmaları durumunda yaş koşulu aranmayacaktır. Fakat eşler 5 yıldır evli değillerse ve kanundaki sayılı diğer hallerden biri varsa, içlerinden birinin 30 yaşını doldurmuş olması gerekmektedir.
• Evlat edinilen küçüğün 18 yaşını doldurmamış olması gerekmektedir.
• Evlat edinenle evlat edinilen arasında 18 yaş bulunmalıdır. Bu durumda örneğin, 5 yıldır evli olup 25 yaşında olan eşler ancak 7 yaşına kadar olan bir küçüğü evlat edinebilir. Eşlerin 5 yıldır evli olmaması ama bir eşin 30 yaşını doldurmuş olması varsayımında yaşı küçük olan eş ile evlat edilmek istenen küçük arasında 18 yaş farkının olması gerekliliğine dikkat edilmelidir.
• Evlat edinme yaşı konusunda kanunun yorumlanması sorunu ortaya çıkabilir. Bu durumda evlat edinme avukatı hukukî desteğinin alınması lehe sonuç alınması açısından önemli olacaktır.

Evlat Edinme Günah mı?

Bu konuda dini inanç ve görüş farklılıkları bulunmaktadır. İslam dininde evlat edinmek günah değildir, aksine Hz. Muhammed (s.a.v.)’in evlat edinmeyi teşvik eden hadisleri bulunmaktadır. Evlat edinen kişi evlat edindiği küçüğe sevgi, şefkat, saygı ve adalet yaklaşımında bir yetişme imkânı sunmaktadır. Küçüğün ergin olmasından sonraki süreç hakkında da ayrılan görüşler bulunmaktadır.

Sonuç itibari ile, evlat edinme birçok din ve kültürde kabul edilir, İslam dininde de teşvik edilen bir davranıştır.

Evlat Edinmek İçin Nereye Başvuru Yapmalıyım?

Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı olmak şartıyla, Türkiye’ de yaşıyorsanız, ikamet ettiğiniz ildeki Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’ ne başvuru yapabilirsiniz. Bunun yanı sıra başvurunuzu e devlet üzerinden de gerçekleştirebilirsiniz.

Türkiye dışında yaşıyorsanız ve başvurunuzu bu ülkeye yapacaksanız; o halde bulunduğunuz ülke hukukuna tabi olacaksanız. Bulunduğunuz ülkenin ülkelerarası evlat edinme merkezini veya yetkili birimini araştırmanızda fayda vardır. Tam ve kesin bilgiyi ancak bu birimlerden öğrenebilirsiniz.

Çocuğu Hemen Evlat Edinebilir Miyim?

Yazımızın ilgili kısımlarında kişinin evlat edinebilmesi için gereken şartları belirtmiş bulunmaktayız. Bu şartların gerçekleşmiş olması durumunda;

• Küçüğün evlat edilmesi için 1 sene boyunca, evlat edinen tarafından, bakılmış ve eğitilmiş olması gerekmektedir. Bu durum TMK’ nın 305. Maddesi tarafından düzenlenmiştir.
• Evlat edinme davası işte bu 1 yıllık sürenin dolmasının ardından açılabilir.
• Davanın açılabilmesi için sadece bu bir yıllık süresin dolması yeterli değildir. Aynı zamanda bulunduğunuz il müdürlüğü tarafından yapılan izlemelerin sonucunda dosyanızın olumlu değerlendirilmiş olması gerekmektedir.

Mahkeme Kararı Olmadan, Çocuğun Doğrudan Nüfusa Kayıt Edilmesi Yasal Mıdır?

Evlatlık ilişkisi ancak ve sadece Mahkeme kararı ile yapılabilmektedir. Bunun dışında yapılan işlemlerin hiçbiri yasal işlemler değildir. Hatta ki bu işlemler TCK’ nın 231. maddesi kapsamında düzenlenmiş bir suçtur. İlgili maddede çocuğun soy bağını değiştiren veya gizleyen kişinin, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılılacağı düzenlenmiştir.

Evlat Edinmek İçin Evlilik Şart mıdır?

Evlat edinen kişinin evli olması evlat edinme için kuraldır. Ancak bekar kişiler de TMK m.307 uyarınca tek başlarına evlat edinebilir. Ayrıca kanunun saydığı hallerde evli kişilerin de tek başlarına evlat edinebilmesi mümkündür.

Evlat Edinme Süreci Ne Kadar Sürer?

Evlat edinme süreci somut duruma göre değişebilir. Süreç genelde detaylı ve uzun zaman almaktadır.

Evlat edinme başvurusu ile başlayan süreçte, ilgililerin sağlık, sosyal ve ekonomik durumları gibi çok çeşitli alanlarda incelemeleri yapılır. Evlat edinmek isteyenler küçükle tanışır ve küçükle evlat edinenin yeterli düzeyde tanışmasına imkân sağlanır.

Küçükle evlat edinen arasındaki işlemin olacağına dair kanaat ve sosyal incelemenin olumlu sonuç doğurması üzerine, sürecin sonlandırılması için mahkemeye başvurulur. Tabii eğer küçüğün hali hazırda biyolojik ebeveynleri veya vasisi varsa onların rızaları mahkemeye başvurma aşamasından önce alınır.

Mahkemeye başvurudan sonra, mahkemenin yoğunluğuna göre süreç sonlandırılır. Net veya yaklaşık olarak bir sürenin söylenmesi doğru değildir. Çünkü süreyi etkileyen birden fazla faktör ve bu faktörlerin her birinde ayrı bir belirsizlik bulunmaktadır.

Erginlerin ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesi İçin Gereken Şartlar

Ergin ve kısıtlıların evlat edinilebilmesi için, evlat edinen kişilerin varsa altsoylarının evlat edinme işlemine yönelik açık muvafakatlerinin olması gerekmektedir. Ayrıca evlat edinen kişi evli ise, diğer eşin evlat edinme işlemi için rızası olmalıdır.

Evlat edinilen kişinin evlatlık olması için rıza göstermesi gerekmektedir. Ayrıca bu kişi evli ise, eşinin de rızası gerekmektedir.

Ergin ve kısıtlılar için evlat edinme ancak,

• Evlat edinilen kişinin bedensel veya zihinsel olarak sürekli engeli bulunup yardıma muhtaç olması ve evlat edinen tarafından asgari 5 yıldır bakılıyor olması,
• Evlat edinilen kişinin küçükken evlat edinilen tarafından asgari 5 yıl gözetilmiş ve eğitilmiş olması,
• Evlat edinilenin, evlat edinenle asgari 5 yıldır aile halinde birlikte yaşıyor olması hallerinde mümkündür. (TMK m.313)

Yukarıda söylediğimiz haller dışında kalan hallerde küçüklerin evlat edinilmesine ilişkin hükümler kıyasen uygulanır.

Bekarlar Evlat Edinebilir mi?

TMK m.307 bekar kişilerin 30 yaşını doldurmuş olması durumunda evlat edinebileceklerini ifade etmektedir. Ayrıca evlatlık ilişkisi kurulmak istenenler arasında 18 yaş farkı olmalıdır. Evlat edinilmesi istenen kişi, eğer ayırt etme gücüne sahipse rızası alınmalıdır. Eğer evlat edinmede küçükten bahsediliyorsa ve küçüğün anne-babası varsa onların da rızası alınmalıdır.

Bekar bir kimsenin evlat edinmek için yaş koşulunu sağlaması yeterli değildir. Yaşam tarzının eğer küçük evlat ediniliyorsa, küçüğün yüksek yararına uygun olması gerekmektedir. Bakanlığın ve mahkemenin yapacağı araştırmalar sonucunda, 30 yaşını doldurmuş olan bekar bir kimsenin, evlat edinebileceğine dair olumlu sonuçların alınması durumunda evlat edinebilmesi mümkündür. Özetle bekar kadın evlat edinme veya bekar erkek evlat edinmesi mümkündür. Fakat kanundaki koşulların sağlanmış olması gerekir.

Yabancı Ülkede Evlat Edinilebilir mi?

Yabancı ülkeden evlat edinme durumu söz konusu olduğunda 29 Mayıs 1993 tarihli Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Sözleşme’ye başvurulması gerekmektedir. Sözleşme, Lahey Evlat Edinme Sözleşmesi olarak da bilinmektedir. Türkiye bu sözleşmeye taraftır.

Sözleşmeye taraf devlet vatandaşı bir kimse, yine sözleşmeye taraf devlet vatandaşı bir kişiyi evlat edinebilir. Bunun için evlat edinmek isteyen kişinin sözleşmeye taraf devlette ikametinin olması, evlat edinilmek istenen kişinin de yine taraf devlette ikametinin olması gerekmektedir. Bu koşulları sağlayan kişi, kendi ikametinin bulunduğu devletin merkezî makamına başvurarak evlat edinme işlemlerini başlatabilir.

Evlat edinme için koşullar ve süreç ise ayrıntılı olarak 25 Şubat 2009 tarihli Küçüklerin Evlat Edinilmesinde Aracılık Faaliyetlerinin Yürütülmesine İlişkin Tüzükte düzenlenmiştir. Koşullar aynen TMK’daki koşullardaki gibidir. Yukarıda yaptığımız açıklamalar bu başlık için de geçerlidir.

Yabancı Ülkede Evlat Edinip Türkiye’ye Getirebilir miyim?

Sözleşmeye uygun olarak evlat edinilen kişinin Türkiye’ye getirilmesi mümkündür. Bunun için, Sözleşme ile öngörülen prosedürler uygulanmalı ve küçüğün 1 yıllık bakım ve eğitim giderlerinin evlat edinen tarafından karşılanacağına dair sözleşme yapılması gerekecektir.
Küçüğün ülkeye gelmesinin ardından belirlenecek süre içerisinde taraflar izlenir. İzleme süresinde tarafların yerleşim yer değişiklerini ilgili kurumlara bildirmesi gerekmektedir. Ayrıca kurumun onayı olmadan ülke dışında çıkılmaması gerekmektedir.

Yabancı ülkedeki küçüğün Türkiye’ye getirilmesi ve evlat edinilmesi için uzun bir prosedürün işletilmesi gerekmektedir. Karmaşık olan bu süreçte Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın internet sitesinden yardım alınabileceği gibi, avukat yardımı ile de çözüm odaklı bir eylem planı hazırlanabilir.